Επιλογή Σελίδας
Η υφαντική

Εκείνα τα χρόνια όλες, σχεδόν, οι γυναίκες ήξεραν αργαλειό. Όλα τα ύφαιναν οι ίδιες και έτσι ένοιωθαν τη χαρά της δημιουργικής εργασίας. Ο αργαλειός ήταν απόδειξη «νοικοκυροσύνης» και «προκοψύνης». Οι νοικοκυρές δοκίμαζαν μεγάλη χαρά εκείνα τα χρόνια όταν γύριζαν από το εμπορικό κατάστημα στο σπίτι τους φορτωμένες νήμα και μίτο. Μια δικαιολογημένη χαρά, καθώς αυτό αποτελούσε την αρχή των φροντίδων για τα προικιά των παιδιών τους, κυρίως των κοριτσιών, και για τα δικά τους ρούχα αλλά και όλης της οικογένειας. Ωστόσο, σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει κατά πολύ, καθώς οι γυναίκες εργάζονται σε δουλειές έξω από το σπίτι, με αποτέλεσμα καμιά σχεδόν νέα κοπέλα δε γνωρίζει να υφαίνει.

Τα εργαλεία

Τα κύρια εργαλεία που χρησιμοποιούσε η υφάντρα, εκτός απο τον αργαλείο, ήταν τα ακόλουθα:

  • Η «σαΐτα» είναι ξύλινη και έχει ελλειπτικό σχήμα. Από τη μια κορυφή της ως την άλλη σφηνώνεται ο «μασουρουλόγος», δηλαδή ο άξονας περιστροφής του μασουριού.
  • Η «σβύγα» η οποία χρησιμοποιείται για το καλάμισμα ή μασούρισμα. Πρόκειται για δυο κομμάτια σανιδιού που συγκλίνουν από τη μια πλευρά τους και στις άκρες τους είναι στερεωμένα δυο μικρά κομμάτια σανιδιού, που αποτελούν τη βάση της της σβύγας. Στις μεγάλες τρύπες στηρίζονται τα άκρα του άξονα περιστροφής του στροφάλου της σβύγας. Από τα άκρα της στήριξης μεταξύ των δυο πασσάλων, ορθώνονται, ακτινωτά, μικροί πασσαλίσκοι. Οι κορυφές των πασσαλίσκων αυτών ενώνονται μεταξύ τους, κατ’ ευθείαν και διαγωνίως, πολλές φορές με σπάγγο, έτσι που να σχηματίζεται δικτυωτός γύρος. Στο μπροστινό άκρο της καρδιάς προσαρμόζεται η ξύλινη λαβή περιστροφής του στροφάλου της σβύγας. Από τις τρύπες των δυο άλλων πασσαλίσκων, των μικρών, περνάει σιδερένιος άξονας, που μπορεί να περιστρέφεται γύρω στον εαυτό του ελεύθερα. Στο μέσο του άξονα αυτού είναι προσαρμοσμένο, αμετάθετα, ένα καρούλι. Ο σιδερένιος αυτός άξονας μαζί με το καρούλι λέγεται αδράχτι.
  • Η ανέμη  είναι κατασκευασμένη από ξύλο. Αποτελείται από δυο λωρίδες λεπτού σανιδιού που τοποθετούνται σταυρωτά και στο μέσο τους περιστρέφεται ελεύθερα ένας ξύλινος άξονας. Με τον ίδιο τρόπο κατασκευάζουν δεύτερο σταυρό, μικρότερο όμως απ’ τον πρώτο, και τον τρυπούν, επίσης, στο μέσο, τόσο, ώστε να περνάει ελεύθερα καρφοβελόνα. Τα τέσσερα άκρα του ενός σταυρού τα ενώνουν με τα αντίστοιχα του άλλου. Έτσι σχηματίζεται μια τετράπλευρη πυραμίδα.

Δεύτερο μέρος της ανέμης είναι η βάση. Είναι κατασκευασμένη από χοντρό ξύλο για να μην ανατρέπεται. Στο κέντρο του ξύλου ανοίγεται χοντρή τρύπα, μέσα στην οποία σφηνώνεται το άκρο ξύλινης ράβδου. Στο επάνω μέρος του άξονα  έχει ανοιχτεί τρύπα, βάθους 2 περίπου πόντων. Περνάμε το φανάρι στον άξονα, αρχίζοντας απ’ την τρύπα της μεγάλης βάσης. Ακουμπάμε το κέντρο της μικρής βάσης στο πάνω άκρο του άξονα και μέσα στις δυο τρύπες, του άξονα και του σταυρού, βάζουμε μια καρφοβελόνα, όχι πολύ χοντρή, για να κρατάει στην σωστή θέση το φανάρι και να χρησιμεύει σαν άξονας περιστροφής του.

  • Τα καλάμια. Κατάλληλα για το καλάμισμα είναι τα μεταξύ δυο κόμπων κομμάτια χοντρών καλαμιών, για να είναι τρύπια και από τα δυο άκρα. Στο καθένα από τα καλάμια αυτά περιτυλίγουν νήμα για στημόνι.

Η ύφανση

Οι εργασίες της υφάντρας είναι στη σειρά οι εξής: το καλάμισμα, το διάσιμο, το τύλιγμα, το μίτωμα και το φάσιμο.

  • Το καλάμισμα. Κατά την εργασία αυτή η γυναίκα κάθεται με τα πόδια της απλωμένα εμπρός και τοποθετεί τη σβύγα μπροστά της. Τ’ απλωμένα πόδια της περνάνε πάνω από τη βάση της σβύγας και με το βάρος τους βοηθούν στη μη μετατόπισή της. Αριστερά του άκρου της σβύγας τοποθετεί την ανέμη. Τοποθετεί γύρω στην ανέμη το νήμα, που θέλει να καλαμίσει και στο άδραχτι ένα καλάμι. Προσδένει την αρχή του νήματος στο άκρο ενός σπάγκου δεμένου από το άδραχτι, έτσι που να λύνεται εύκολα και να αποσπάται το καλάμι όταν γεμίσει. Έπειτα αρχίζει να γυρίζει με το χερούλι το στρόφαλο και η κίνηση μεταδίδεται στο άδραχτι και στο καλάμι. Το νήμα περιτυλίγεται στο καλάμι και το γεμίζει, όταν γεμίσει αρκετά κόβει το νήμα, αφαιρεί το καλάμι και στη θέση του τοποθετεί άλλο και συνεχίζει.
  • Το διάσιμο.  Η εργασία του διασίματος γίνεται όπως περιγράφεται παρακάτω. Στη μια άκρη της αυλής τοποθετείται από την  τεχνήτρα κατά γης το σανίδι. Από την κάθε τρύπα περνάει ένα κομμάτι βέργας, το οποίο μπήγεται στερεά μέσα στη γη. Στο καθένα απ’ αυτά τοποθετείται ένα καλάμι γεμισμένο νήμα. Μπήγονται κατόπιν τα «παλούκια» σε δυο σειρές, κάθετες προς το σανίδι, η μια σειρά στο ένα άκρο του σανιδιού και στο άλλο η άλλη, έτσι ώστε τα σανίδια και τα παλούκια να σχηματίζουν το κεφαλαίο γράμμα Π. Όσο πιο μακρύ το πανί που πρέπει να διαστεί, τόσο περισσότερα παλούκια θα χρειαστεί να καρφωθούν.
  • Το τύλιγμα είναι η διαδικασία κατά την οποία τα νήματα τεντώνονται και τυλίγονται. Έτσι, στο τέλος, το νήμα βρίσκεται όλο τυλιγμένο στο «αντί» και είναι έτοιμο για την επόμενη εργασία, που είναι το μίτωμα.
  • Το μίτωμα. Στη φάση αυτή, δύο γυναίκες κάθονται στη γη, απέναντι και σταυροπόδι και στηρίζουν τα άκρα ενός κοντού ξύλου, από το οποίο κρέμονται τα δυο μιτάρια, το ένα πίσω από το άλλο και ανάμεσα τους, λίγο ψηλότερα, το χτένι. Το «αντί» τοποθετείται μπροστά στη πρώτη γυναίκα και περνιέται η πρώτη κλωστή του πανιού από το κέντρο  του πρώτου μιταριού, με επιδέξια συστροφή των δαχτύλων του δεξιού χεριού. Περνιέται έπειτα, με τον ίδιο τρόπο, η δεύτερη κλωστή στη θυρίδα του δεύτερου μιταριού και συνεχίζει η ίδια διαδικασία εναλλάξ. Η δεύτερη γυναίκα τις υποδέχεται. Όταν περαστούν αρκετές κλωστές από τα μιτάρια σταματάει να δίνει η πρώτη. Τέλος, αρχίζει να δίνει η δεύτερη δυο-δυο τις κλωστές πίσω στην πρώτη γυναίκα, περνώντας τις από τις στενές θυρίδες, ώσπου να περαστούν όλες.
  • Το φάσιμο. Πρόκειται για την τελευταία εργασία κατά την οποία όλα έχουν ετοιμαστεί και η υφάντρα κάθεται στον αργαλειό στη θέση της, στο σανίδι. Αρχίζει λοιπόν να υφαίνει με αποτέλεσμα το υφαντό να αποκτάει την τελική του μορφή. Χρήσιμα εργαλεία κατά τη φάση αυτή είναι η σαΐτα και το ξυλόχτενο.

Ο αργαλειός

Ο αργαλειός αποτελούσε το βασικό εργαλείο της ύφανσης. Ήταν κατασκευασμένος από τέσσερα ισομεγέθη γερά και βαριά όρθια ξύλα δέντρου, που συνδέονταν και με άλλα ξύλα με ειδικούς αρμούς. Διέθετε τα παρακάτω εξαρτήματα, δύο «αντί» που στο ένα τυλιγόταν το στημόνι και στο άλλο το υφάδι, διάφορα χτένια, δύο ποδαρικά, τέσσερα μιτάρια, το ξυλόχτενο, την ποταμίστρα, την κουρούνα, τις τροχαλίες, τις σαΐτες, το κάθισμα και τους συνδετήρες. Στην αρχή της λειτουργίας του αργαλειού ύφαιναν δοκιμαστικά ένα πρόχειρο κομμάτι ύφασμα μέχρι να μπει σε κανονική λειτουργία. Τα υφαντά που έφτιαχναν ήταν κυρίως προίκες κοριτσιών, ρούχα, χράμια (για το στρώσιμο των δωματίων), βελέντζες, κουρελούδες κ.ά.